Archiwum lipiec - wrzesień 2014

Od 1934 roku bociany liczy się co 10 lat w ramach Międzynarodowych Spisów Bociana Białego, w 2014 roku przypada on już po raz siódmy. Liczenie obejmuje tereny gdzie występuje bocian biały (Ciconia ciconia) czyli głównie Europę i Afrykę Północną.

Bocian biały jest jednym z nielicznych gatunków ptaków, dla których można zgromadzić bardzo dokładne informacje o liczebności i efekcie lęgów na stosunkowo dużej powierzchni. Liczebność gatunku i efekty lęgów bada się według ujednoliconej metodyki przez co wyniki z różnych powierzchni oraz różnych okresów badań są porównywalne. Szacunkowe wyniki spisów przeprowadzonych w Polsce zostały opublikowane dla lat 1974, 1984, 1994-95 i 2004.

Według ostatniego międzynarodowego spisu z 2004 roku w Polsce gnieździło się od 49  do 55 tysięcy par bociana białego, co stanowiło około 20% światowej populacji tego gatunku. Jednak rok 2004 był bardzo korzystny dla populacji bociana białego w naszym kraju. Sprzyjająca aura w całym sezonie lęgowym oraz bardzo wiele zajętych gniazd z sukces reprodukcyjnym  spowodowało, że wyniki były bardzo dobre ale niekoniecznie oddające prawdziwy stan populacji. Wyniki VI cenzusu czyli spisu były zawyżone również dlatego, że na wielu obszarach Polski dane zbierano mało dokładną metodą ankietową. Wejście Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. spowodowało przekształcenia w strukturze agrarnej Polski i spadek areału łąk oraz pastwisk dlatego wyniki tegorocznego spisu będą bardzo ciekawe, pokazujące jaki jest faktyczny trend w liczebności populacji bociana białego w naszym kraju.

Podstawową jednostką terytorialną spisu jest gmina. Inwentaryzacja powinna objąć wszystkie miejscowości w danej gminie. Dla wykrytych gniazd ocenia się lokalizację, usytuowanie, efekt lęgu, stan gniazda i ewentualne zagrożenia. Informacje zebrane drogą bezpośrednich obserwacji uzupełnia się w razie potrzeby wywiadem z mieszkańcami, właścicielami posesji, na której znajduje się gniazdo lub ich sąsiadami. Bocian biały cieszy się dużą sympatią i zainteresowaniem ludzi dlatego zwykle gospodarze gniazda szczegółowo znają jego historię. Umożliwia to uzupełnienie informacji w przypadku braku młodych na gnieździe w trakcie spisu. W czasie tegorocznego cenzusu jeśli to było możliwe do ustalenia, zbierano dodatkowo informację czy dorosłe bociany posiadały założone obrączki ornitologiczne.

W gminie Wiśniew prace inwentaryzacyjne przeprowadzono w dniach 2.07-15.07.2014 r. penetrując jej obszar rowerem lub samochodem. Łącznie udało się naliczyć 57 istniejących gniazd bociana białego (H) oraz 12 potencjalnych miejsc gniazdowania (HF). Być może jest to liczba niepełna gdyż właściwe liczenie gniazd odbywało się w pełni sezonu wegetacyjnego i gęste listowie na drzewach mogło skryć jakiś bocianiec przed oczami obserwatora. Gdyby Państwo wiedzieli o jeszcze jakimś gnieździe z terenu gminy Wiśniew, które nie zostało zainwentaryzowane proszę o informację na adres poczty elektronicznej paul.lugowski@gmail.com. Sposób zajęcia gniazda przez bociana białego na terenie gminy był bardzo zróżnicowany. Zestawiając wyniki obecnego i ubiegłorocznego spisu można powiedzieć, że nastąpił mały zwrot bocianów do zakładania gniazd na drzewach gdyż w 2013 r. 21 % gniazd, a w 2014 r. aż 26% gniazd było posadowionych właśnie na drzewach liściastych a jedno na iglastym (2%). Warto zauważyć, że w naszej gminie 28% gniazd posadowionych na drzewach było również w czasie VI Międzynarodowego Spisu w 2004 roku (dane TP Bocian). Po jednym gnieździe znalazło swoją lokalizację na budynku (2%) i wysokim kominie (2%). Sporo gniazd posadowionych było na słupach wolnostojących wykonanych najczęściej z betonu lub drewna (26%). Najliczniej gniazda zbudowane były na słupach elektroenergetycznych (42%), z których bardzo wiele lecz nie wszystkie posiadały zamontowaną specjalną platformę przygotowaną pod budowę bocianiego gniazda.

Na wszystkich bociańcach w gminie Wiśniew gniazdowało około 92 dorosłych bocianów, które wychowały co najmniej 93 młode boćki. Dokładna liczba bocianów trudna jest do określenia gdyż na terenie gminy przebywają również bociany nielęgowe, które nocują w różnych miejscach, najczęściej na wysokich drzewach. Gniazd pustych, zajętych przez jednego bociana lub takich gdzie wystąpiła strata jaj lub całego lęgu naliczono 22, w jednym przypadku nie udało się ustalić dokładnej liczby młodych (HPmx), w 2 gniazdach było tylko po 1 młodym (HPm1), na 14 po 2 (HPm2), na 12 po 3 (HPm3), na 5 po 4 młode (HPm4) oraz na jednym gnieździe w Wólce Wołynieckiej udało się odchować bocianom aż 5 młodych (HPm5). Ten rok należy uznać za udany dla bocianów gniazdujących na obszarze gminy Wiśniew, gdyż na każdą parę bocianów przypadło średnio 2,11 odchowanego młodego (JZa) co zapewnia stabilny rozwój całej populacji. Na terenie gminy zdarzyły się jednak gniazda gdzie bociany zabiły swoje młode wyrzucając je z gniazda bądź strąciły na ziemię już zalężone jaja. Było też sporo gniazd, o które bociany toczyły walki. Niestety na obszarze gminy nie występuje tzw. gniazdowanie kolonijne, a więc skupienia co najmniej 5 gniazdujących par w jednej miejscowości przy odległości nieprzekraczającej 200 m. W 2014 roku średnie zagęszczenie par bociana białego na 100 km2 (StD) wyniosło dla obszaru gminy Wiśniew 31,92 pary.

Najwięcej gniazd bociana białego na terenie naszej gminy można spotkać w miejscowościach Ciosny oraz Stare Okniny gdzie w 2014 r. znajduje się po 6 gniazd, 5 bociańców zobaczymy w Wiśniewie oraz Wiśniewie-Kolonii. W pozostałych miejscowościach jest od jednego do trzech gniazd z wyjątkiem Stoku Wiśniewskiego oraz Radomyśli gdzie na razie można spotkać tylko same puste platformy (HF) czekające dopiero na zasiedlenie.

Prace terenowe w ramach międzynarodowych spisów są wykonywane przez wolontariuszy nieodpłatnie. Wykonując prace spisowe spotkałem się z licznymi gestami pomocy i w tym miejscu chciałbym podziękowań tym wszystkim osobom, które udzieliły mi wsparcia, informacji oraz podzieliły się swoimi spostrzeżeniami na temat bocianich zachowań i zwyczajów. Mam nadzieję, że poniższy artykuł dostarczył odpowiedzi na większość z licznie zadawanych mi w czasie spisu, pytań.

Na terenie całej Polski spis gniazd  bociana białego odbywa się dzięki zaangażowaniu wielu organizacji przyrodniczych, z działających na naszym terenie można wymienić m.in. ogólnopolską Fundację Przyrodniczą "pro Natura", Grupę EkoLogiczną oraz Towarzystwo Przyrodnicze Bocian, które koordynuje tegoroczny spis w województwie mazowieckim. Dane o gniazdach i efektach lęgów z województw mazowieckiego, warmińsko-mazurskiego i podlaskiego będą gromadzone w miarę spływania od rachmistrzów w Polskiej Kartotece Przyrodniczej (www.kartoteka-przyrodnicza.pl) gdzie będzie mógł je oglądać każdy zainteresowany. Zapraszam do odwiedzenia powyższej strony internetowej i zapoznania się z przestrzennym rozmieszczeniem gniazd w gminie Wiśniew, informacjami zebranymi w czasie spisu oraz zdjęciami poszczególnych gniazd.

Bezpośredni link do strony na której można oglądać bocianie gniazda z terenu gminy Wiśniew to :
http://kartoteka-przyrodnicza.pl/stork_nests/gmina?id=8636

Paweł Ługowski